Hôn mê gan là gì? Nguyên nhân và cách phòng ngừa

Hôn mê gan là một trong những biến chứng thần kinh nguy hiểm nhất của các bệnh gan nặng, đặc biệt là xơ gan. Thực tế, nhiều người bệnh và gia đình thường chủ quan, không nhận biết sớm dấu hiệu cảnh báo, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng. Hôn mê gan là tình trạng rối loạn chức năng não xảy ra khi gan suy yếu, không thể loại bỏ độc tố (đặc biệt là amoniac) ra khỏi cơ thể. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hôn mê gan là gì, nguyên nhân gây ra, và cách điều trị hiệu quả để bảo vệ sức khỏe kịp thời.

Hôn mê gan là gì?

Hôn mê gan, hay còn gọi là bệnh não gan (Hepatic Encephalopathy – HE), là tình trạng rối loạn chức năng não xảy ra khi gan bị tổn thương nặng, không còn khả năng lọc và chuyển hóa các chất độc trong cơ thể. Cụ thể, amoniac chất độc sinh ra từ quá trình tiêu hóa protein trong ruột không được chuyển hóa thành urea để thải ra ngoài. Khi tích tụ trong máu và vượt qua hàng rào máu não, amoniac sẽ gây tổn thương tế bào thần kinh, làm thay đổi ý thức, hành vi và khả năng vận động của người bệnh.

Cần phân biệt: bệnh não gan là thuật ngữ chung cho các mức độ rối loạn thần kinh do suy gan, còn hôn mê gan là giai đoạn nặng nhất, khi người bệnh mất hoàn toàn ý thức. Theo thang điểm West Haven, bệnh được chia thành 4 mức độ từ rối loạn nhẹ đến hôn mê sâu.

Nguyên nhân gây ra hôn mê gan

Hôn mê gan thường phát triển trên nền bệnh gan mạn tính hoặc xuất hiện đột ngột ở người suy gan cấp. Các nguyên nhân chính được chia thành hai nhóm: nguyên nhân nền tảng và yếu tố khởi phát.
- Nguyên nhân nền tảng

• Xơ gan: Là nguyên nhân phổ biến nhất, đặc biệt ở giai đoạn mất bù, khi tế bào gan bị phá hủy gần như hoàn toàn, làm giảm nghiêm trọng khả năng thải độc.
• Viêm gan tối cấp hoặc viêm gan cấp nặng: Gây suy gan đột ngột, khiến độc tố tích tụ nhanh trong máu.
• Shunt cửa–chủ (Portosystemic shunting): Khi dòng máu từ ruột đi thẳng vào tuần hoàn mà không qua gan, làm amoniac và các chất độc khác không được lọc bỏ.

- Các yếu tố khởi phát

• Nhiễm trùng: Như viêm phổi, nhiễm trùng tiểu, viêm phúc mạc… làm tăng quá trình dị hóa và sản sinh amoniac.
• Xuất huyết tiêu hóa: Máu trong ống tiêu hóa bị phân hủy thành protein, tạo lượng lớn amoniac.
• Mất cân bằng điện giải hoặc mất nước: Do lạm dụng thuốc lợi tiểu, nôn ói, tiêu chảy gây rối loạn chuyển hóa.
• Táo bón nặng: Làm chậm đào thải chất độc, tăng hấp thu amoniac.
• Thuốc: Các thuốc an thần, giảm đau, ngủ gây ức chế thần kinh trung ương.
• Chế độ ăn: Nạp quá nhiều protein trong giai đoạn gan yếu dễ làm nặng thêm tình trạng bệnh.

Triệu chứng và giai đoạn hôn mê gan

Hôn mê gan tiến triển qua nhiều mức độ khác nhau, được chia theo thang điểm West Haven. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu giúp người bệnh được điều trị kịp thời, tránh diễn tiến đến giai đoạn nguy kịch.

• Giai đoạn 0 (Tiềm ẩn):
  Ở giai đoạn này, người bệnh hầu như không có biểu hiện lâm sàng rõ ràng. Tuy nhiên, có thể nhận thấy suy giảm nhẹ trí nhớ, khó tập trung, hoặc hiệu suất công việc giảm. Các thay đổi này thường chỉ phát hiện qua bài kiểm tra tâm lý chuyên biệt.
• Giai đoạn 1 (Nhẹ):
  Bắt đầu xuất hiện rối loạn giấc ngủ (ngủ ngày, mất ngủ ban đêm), thay đổi tính cách, dễ cáu gắt, lo lắng, hoặc hành vi khác thường. Người bệnh có thể bị giảm khả năng tư duy và tập trung.
• Giai đoạn 2 (Trung bình):
  Các triệu chứng trở nên rõ ràng hơn: lú lẫn, nói chậm, run vẫy tay (Asterixis) – dấu hiệu kinh điển của bệnh não gan. Người bệnh trở nên chậm chạp, mệt mỏi, và bắt đầu mất khả năng thực hiện công việc thường ngày.
• Giai đoạn 3 (Nặng):
  Người bệnh ngủ gà, lơ mơ, mất định hướng về thời gian và không gian, lời nói rời rạc hoặc khó hiểu. Phản ứng với kích thích bên ngoài chậm chạp, gần như rơi vào trạng thái tiền hôn mê.
• Giai đoạn 4 (Hôn mê):
  Đây là giai đoạn nguy kịch nhất, người bệnh mất hoàn toàn ý thức, không đáp ứng với kích thích đau, mất phản xạ thần kinh. Cần cấp cứu ngay lập tức, vì tình trạng này có thể đe dọa tính mạng trong thời gian rất ngắn.

Biến chứng nguy hiểm và tiên lượng

Hôn mê gan là một trong những biến chứng nặng nề nhất của bệnh gan, có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Các biến chứng cấp tính nguy hiểm:

• Phù não (Cerebral Edema): Đây là biến chứng nguy hiểm nhất, thường gặp ở người suy gan cấp. Tình trạng phù làm tăng áp lực nội sọ, chèn ép mô não, có thể dẫn đến tử vong nhanh chóng nếu không được kiểm soát.
• Suy hô hấp: Xảy ra khi người bệnh mất phản xạ bảo vệ đường thở trong giai đoạn hôn mê sâu, dễ gây ngạt thở hoặc ngừng hô hấp.
• Viêm phổi hít: Do rối loạn ý thức khiến người bệnh hít phải dịch dạ dày hoặc thức ăn vào phổi, dẫn đến viêm phổi nặng.
• Suy thận cấp (Hội chứng gan – thận): Thường xuất hiện song song với suy gan nặng, làm tình trạng bệnh trầm trọng hơn và tăng nguy cơ tử vong.

Tiên lượng bệnh
Tiên lượng hôn mê gan phụ thuộc vào mức độ tổn thương gan nền và khả năng xử lý nguyên nhân khởi phát.

• Hôn mê gan cấp (do suy gan tối cấp) có tỷ lệ tử vong rất cao nếu không được ghép gan kịp thời.
• Hôn mê gan mạn (thường gặp ở bệnh nhân xơ gan) có tiên lượng tốt hơn nếu được điều trị tích cực, tuy nhiên bệnh dễ tái phát, đòi hỏi người bệnh phải tuân thủ điều trị và theo dõi lâu dài.

Phòng ngừa tái phát và chăm sóc người bệnh hôn mê gan

Việc phòng ngừa tái phát hôn mê gan đóng vai trò quan trọng, đặc biệt ở những bệnh nhân xơ gan hoặc suy gan mạn.
- Quản lý bệnh gan nền
Người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị do bác sĩ chỉ định, bao gồm siêu âm gan, xét nghiệm chức năng gan định kỳ và theo dõi các chỉ số quan trọng để phát hiện sớm dấu hiệu xấu đi của gan.
- Biện pháp phòng ngừa tái phát

• Kiểm soát táo bón chặt chẽ, đảm bảo đường ruột luôn thông thoáng.
• Tránh tuyệt đối rượu, bia và các chất gây độc cho gan.
• Thận trọng khi sử dụng thuốc ức chế thần kinh trung ương, như thuốc an thần, thuốc ngủ hay một số giảm đau mạnh.

Theo dõi tại nhà
Người nhà cần quan sát các dấu hiệu thay đổi hành vi, rối loạn giấc ngủ hoặc lú lẫn nhẹ, vì đây thường là dấu hiệu sớm của bệnh não gan. Phát hiện sớm giúp can thiệp kịp thời, giảm nguy cơ tái phát hôn mê gan.

Hôn mê gan là biến chứng cực kỳ nguy hiểm của bệnh gan nặng. Nhận biết sớm triệu chứng và chẩn đoán chính xác là chìa khóa cứu sống người bệnh. Người có tiền sử bệnh gan cần theo dõi sát sao và đưa ngay đến cơ sở y tế khi xuất hiện thay đổi hành vi, lú lẫn để được cấp cứu kịp thời.

Địa chỉ mua thuốc, thực phẩm chức năng uy tín, chất lượng, cam kết chính hãng tại:

• Đặt mua hàng trực tiếp từ website của công ty http://vihapha.com.
• Đặt hàng Online tại Zalo 0919 654 189 - 1800 585 865
• Văn phòng công ty: Số 90- Lô C2 Khu Đô Thị Mới Đại Kim, Phường Định Công - Hà Nội. SĐT 0243 558 5014
• Giờ mở cửa: 08:00 - 17:00 từ Thứ 2 đến sáng Thứ 7 hàng tuần