Xơ gan ứ mật nguyên phát là gì?

Xơ gan ứ mật nguyên phát là một bệnh gan mạn tính nguy hiểm, có cơ chế tự miễn, trong đó hệ miễn dịch tấn công và phá hủy các ống mật nhỏ trong gan. Sự tổn thương này khiến mật bị ứ đọng, dần dần gây viêm, xơ hóa và cuối cùng có thể dẫn đến xơ gan. Đây là bệnh tiến triển chậm nhưng hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện kịp thời. Việc chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách đóng vai trò quan trọng trong việc kéo dài tuổi thọ và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh. Bài viết này sẽ cung cấp kiến thức toàn diện về xơ gan ứ mật nguyên phát, giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả.

Xơ gan ứ mật nguyên phát là gì?

Xơ gan ứ mật nguyên phát là một bệnh gan mạn tính có cơ chế tự miễn, trong đó hệ miễn dịch của cơ thể nhầm lẫn và tấn công chính các ống mật nhỏ bên trong gan. Hậu quả của phản ứng này là tình trạng viêm kéo dài, dần phá hủy các ống mật, làm cho dịch mật bị ứ đọng. Khi mật không thể lưu thông bình thường, các chất độc trong mật tích tụ gây tổn thương tế bào gan, dẫn đến viêm lan tỏa, hình thành mô sẹo và cuối cùng tiến triển thành xơ gan.
Tên gọi “xơ gan ứ mật nguyên phát” trước đây dễ khiến nhiều người hiểu rằng bệnh chỉ được chẩn đoán khi gan đã xơ hóa nặng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy PBC thường được phát hiện ở giai đoạn sớm, khi gan chưa bị xơ hoàn toàn. Vì vậy, các chuyên gia y khoa hiện ưu tiên sử dụng tên gọi “viêm đường mật nguyên phát” (Primary Biliary Cholangitis) để mô tả chính xác quá trình bệnh lý – nhấn mạnh yếu tố viêm và tổn thương ống mật thay vì chỉ tập trung vào giai đoạn xơ gan. Việc hiểu rõ định nghĩa và cơ chế bệnh sinh giúp người bệnh ý thức tầm quan trọng của chẩn đoán và điều trị sớm.

Nguyên nhân xơ gan ứ mật nguyên phát và các yếu tố nguy cơ chính cần lưu ý

Nguyên nhân xơ gan ứ mật nguyên phát (PBC) đến nay vẫn chưa được xác định chính xác, nhưng các nghiên cứu cho thấy đây là kết quả của sự kết hợp giữa yếu tố di truyền, môi trường và rối loạn miễn dịch.
- Di truyền: Người có người thân mắc PBC có nguy cơ cao hơn, cho thấy vai trò của gen trong việc làm hệ miễn dịch dễ nhạy cảm và tấn công ống mật.
- Giới tính và tuổi tác: Trên 90% trường hợp xảy ra ở phụ nữ, thường trong độ tuổi 40 – 60, gợi ý rằng hormon và yếu tố sinh học giới có thể ảnh hưởng đến bệnh.
- Môi trường: Một số tác nhân như tiếp xúc hóa chất độc hại, hút thuốc lá, hoặc nhiễm trùng trước đó được cho là “kích hoạt” phản ứng miễn dịch bất thường, làm khởi phát viêm đường mật.
- Bệnh tự miễn kèm theo: PBC thường đi kèm với các bệnh khác như hội chứng Sjögren, viêm tuyến giáp tự miễn, viêm khớp dạng thấp. Điều này củng cố giả thuyết PBC là một rối loạn tự miễn toàn thân.

Dấu hiệu xơ gan ứ mật và triệu chứng qua các giai đoạn

Xơ gan ứ mật nguyên phát thường tiến triển âm thầm, vì vậy nhiều người chỉ phát hiện khi đi kiểm tra sức khỏe định kỳ. Việc nhận biết dấu hiệu xơ gan ứ mật ở từng giai đoạn là rất quan trọng để điều trị sớm và ngăn biến chứng.
- Giai đoạn sớm
Ở giai đoạn đầu, phần lớn bệnh nhân không có triệu chứng hoặc chỉ có biểu hiện mơ hồ. Mệt mỏi là triệu chứng phổ biến nhất, cảm giác kiệt sức không tương xứng với mức độ hoạt động, ảnh hưởng đến công việc và sinh hoạt hàng ngày. Ngứa da (pruritus) là dấu hiệu điển hình, thường xuất hiện ở lòng bàn tay, bàn chân, nặng hơn về đêm và có xu hướng lan rộng. Cơn ngứa liên quan đến việc muối mật tích tụ dưới da, gây cảm giác khó chịu, ảnh hưởng giấc ngủ.
- Giai đoạn trung gian và muộn
Khi bệnh tiến triển, các triệu chứng thiếu vitamin tan trong dầu (A, D, E, K) bắt đầu xuất hiện: khô mắt, khô miệng, dễ bầm máu. Vàng da, vàng mắt là dấu hiệu cho thấy gan không đào thải được bilirubin hiệu quả. Ở giai đoạn xơ gan, người bệnh có thể bị phù chân, cổ trướng do giảm albumin máu và tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Loãng xương và gãy xương dễ xảy ra vì kém hấp thu vitamin D và canxi. Một số người xuất hiện các mảng u mỡ nhỏ màu vàng dưới da (xanthomas) do rối loạn chuyển hóa cholesterol.
Việc theo dõi sát các triệu chứng giúp bác sĩ đánh giá giai đoạn bệnh và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp, hạn chế biến chứng nguy hiểm.

Biến chứng và cách phòng ngừa xơ gan ứ mật

Xơ gan ứ mật nguyên phát là bệnh mạn tính có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời. Biến chứng phổ biến nhất là suy gan, khi gan không còn khả năng lọc bỏ độc tố, dẫn đến vàng da nặng, báng bụng và rối loạn đông máu. Một biến chứng nguy hiểm khác là tăng áp lực tĩnh mạch cửa, gây cổ trướng, giãn tĩnh mạch thực quản và có nguy cơ xuất huyết tiêu hóa đột ngột. Ngoài ra, khi bệnh tiến triển đến giai đoạn xơ gan, nguy cơ mắc ung thư gan (HCC) cũng tăng cao, đe dọa trực tiếp đến tính mạng.
Để phòng ngừa xơ gan ứ mật tiến triển nặng, người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị mà bác sĩ chỉ định. Việc sử dụng thuốc như UDCA hoặc OCA đúng liều, đúng thời gian, kết hợp với tái khám định kỳ giúp bác sĩ theo dõi tiến triển bệnh và điều chỉnh phác đồ kịp thời.
Chế độ ăn uống cũng đóng vai trò rất quan trọng. Người bệnh nên hạn chế muối dưới 2g mỗi ngày để giảm nguy cơ phù và cổ trướng. Thực đơn hàng ngày nên giàu rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, và sử dụng chất béo lành mạnh như dầu olive, dầu cá. Tránh tuyệt đối rượu bia và hạn chế tối đa thuốc lá để giảm áp lực cho gan.z
Bên cạnh đó, tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, bơi lội giúp tăng sức đề kháng và duy trì cân nặng hợp lý. Người bệnh cũng nên bổ sung canxi và vitamin D, đồng thời vận động thường xuyên để phòng ngừa loãng xương biến chứng hay gặp ở PBC.
Chủ động điều chỉnh lối sống không chỉ giúp kiểm soát bệnh tốt hơn mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống, kéo dài thời gian gan khỏe mạnh.

Có thể bạn quan tâm: Thực phẩm bảo vệ sức khỏe Vihadamgan hỗ trợ tăng cường chức năng gan, giải độc gan do bia rượu 

Địa chỉ mua thuốc, thực phẩm chức năng uy tín, chất lượng, cam kết chính hãng tại:

• Đặt mua hàng trực tiếp từ website của công ty http://vihapha.com.
• Đặt hàng Online tại Zalo 0919 654 189 - 1800 585 865
• Văn phòng công ty: Số 90- Lô C2 Khu Đô Thị Mới Đại Kim, Phường Định Công - Hà Nội. SĐT 0243 558 5014
• Giờ mở cửa: 08:00 - 17:00 từ Thứ 2 đến sáng Thứ 7 hàng tuần