Viêm tai giữa ở trẻ em: dấu hiệu, nguyên nhân và cách xử trí

Viêm tai giữa ở trẻ em là một căn bệnh khá phổ biến, đặc biệt trong những năm đầu đời. Đây là tình trạng khiến nhiều bậc cha mẹ lo lắng vì trẻ thường quấy khóc, đau tai, sốt và có thể gặp khó khăn trong việc nghe. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, viêm tai giữa có thể dẫn đến những biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Vì vậy, việc nhận biết sớm các dấu hiệu và xử trí đúng cách là vô cùng quan trọng. Bài viết này sẽ cung cấp những thông tin tổng quan, dễ hiểu và thiết thực về viêm tai giữa ở trẻ em, giúp cha mẹ chủ động hơn trong việc chăm sóc và bảo vệ thính lực cho con.

Viêm tai giữa ở trẻ em là gì?

Viêm tai giữa ở trẻ em là tình trạng nhiễm trùng hoặc viêm xảy ra ở khu vực phía sau màng nhĩ, được gọi là tai giữa. Đây là một bệnh lý tai mũi họng rất thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. Khi bị viêm tai giữa, tai giữa có thể bị sưng, tích tụ dịch hoặc mủ, gây đau và ảnh hưởng đến thính lực của trẻ.

- Các dạng viêm tai giữa thường gặp ở trẻ em
+ Viêm tai giữa cấp tính: Là dạng phổ biến nhất, xảy ra đột ngột với các triệu chứng như đau tai, sốt, quấy khóc và nghe kém. Vi khuẩn hoặc virus là nguyên nhân chính gây ra tình trạng này.
+ Viêm tai giữa có dịch (tràn dịch tai giữa):Là tình trạng có dịch trong tai giữa nhưng không gây viêm cấp tính. Trẻ thường không đau tai nhưng có thể bị nghe kém hoặc chậm nói nếu kéo dài.
+ Viêm tai giữa mạn tính: Xảy ra khi viêm kéo dài hoặc tái phát nhiều lần. Dạng này có thể dẫn đến thủng màng nhĩ, chảy mủ tai kéo dài và ảnh hưởng nghiêm trọng đến thính lực nếu không được điều trị đúng cách.
- Vì sao trẻ em dễ bị viêm tai giữa hơn người lớn?
Trẻ em có nguy cơ cao bị viêm tai giữa do nhiều yếu tố sinh lý và miễn dịch:
+ Cấu trúc tai chưa hoàn thiện: Ống Eustachian (nối giữa tai giữa và mũi họng) ở trẻ ngắn, hẹp và nằm ngang hơn so với người lớn, khiến vi khuẩn và virus dễ xâm nhập vào tai giữa.
+ Hệ miễn dịch còn non yếu: Trẻ nhỏ chưa phát triển đầy đủ hệ miễn dịch, khiến cơ thể khó chống lại các tác nhân gây bệnh.
+ Dễ mắc các bệnh đường hô hấp: Trẻ thường xuyên bị cảm lạnh, viêm mũi họng, làm tăng nguy cơ lan truyền vi khuẩn lên tai giữa.

Dấu hiệu nhận biết viêm tai giữa ở trẻ em

Viêm tai giữa ở trẻ em có thể biểu hiện với nhiều mức độ khác nhau, tùy thuộc vào độ tuổi và mức độ viêm. Nhận biết sớm các dấu hiệu sẽ giúp cha mẹ đưa trẻ đi khám kịp thời và điều trị hiệu quả.
Các dấu hiệu chung thường gặp
- Sốt, thường là sốt cao trên 38,5°C.
- Quấy khóc, cáu gắt, trẻ tỏ ra khó chịu không rõ nguyên nhân.
- Bỏ bú hoặc ăn kém, trẻ bú ít hoặc không muốn ăn.
- Rối loạn giấc ngủ, ngủ chập chờn, hay giật mình.
- Thường xuyên chạm hoặc kéo tai, như một phản xạ khi bị đau tai.
Dấu hiệu theo từng lứa tuổi
- Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Việc phát hiện viêm tai giữa ở nhóm tuổi này thường khó khăn vì trẻ chưa biết nói. Một số biểu hiện cha mẹ có thể nhận thấy gồm:
+ Quấy khóc kéo dài, khó dỗ
+ Bú kém, dễ nôn trớ
+ Tiêu chảy nhẹ, sốt
+ Giật mình khi ngủ, ngủ không sâu
- Trẻ lớn hơn: 
Trẻ có thể diễn tả cảm giác của mình rõ hơn:
+ Đau tai rõ rệt, thường than đau, ôm tai hoặc không muốn bị chạm vào tai.
+ Nghe kém, đôi khi không phản ứng khi được gọi
+ Ù tai, cảm giác khó chịu bên trong tai
- Dấu hiệu khi màng nhĩ bị thủng
Trong một số trường hợp nặng, viêm tai giữa khiến màng nhĩ bị thủng, dẫn đến:
+ Chảy dịch hoặc mủ từ tai, có thể có mùi hôi
+ Giảm đau đột ngột sau khi chảy mủ, do áp lực trong tai giảm
+ Nghe kém rõ rệt
- Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay
Cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt nếu xuất hiện một trong các dấu hiệu sau:
+ Sốt cao không hạ sau 48 giờ dù đã dùng thuốc hạ sốt
+ Đau tai dữ dội, trẻ không ngủ được hoặc khóc thét
+ Chảy dịch/mủ từ tai
+ Trẻ có biểu hiện co giật
+ Lơ mơ, li bì, khó đánh thức
+ Nghe kém rõ rệt, không phản ứng với âm thanh
+ Viêm tai tái phát nhiều lần trong thời gian ngắn

Nguyên nhân gây viêm tai giữa ở trẻ em

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến viêm tai giữa ở trẻ, nhưng chủ yếu là do nhiễm trùng và một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Nguyên nhân chính gây viêm tai giữa
Nhiễm khuẩn và virus: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Vi khuẩn và virus từ mũi họng có thể lan lên tai giữa qua một ống nhỏ gọi là vòi nhĩ. Những loại vi khuẩn thường gặp bao gồm Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae và Moraxella catarrhalis. Ngoài ra, virus cúm, virus hợp bào hô hấp (RSV) hay virus cảm lạnh cũng có thể gây viêm tai giữa.
- Bệnh lý đường hô hấp trên
Trẻ thường xuyên bị cảm lạnh, cúm, viêm họng hoặc viêm mũi là đối tượng dễ bị viêm tai giữa. Khi bị các bệnh này, niêm mạc đường hô hấp sưng lên, làm tắc vòi nhĩ và tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển trong tai giữa.
- Dị ứng
Dị ứng theo mùa hoặc viêm mũi dị ứng cũng có thể khiến vòi nhĩ bị tắc nghẽn, gây ứ đọng dịch trong tai giữa và dẫn đến viêm.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ viêm tai giữa ở trẻ

- Trẻ dưới 2 tuổi: Ở độ tuổi này, cấu trúc tai của trẻ còn ngắn và nằm ngang, khiến vi khuẩn dễ dàng di chuyển từ mũi họng lên tai giữa.
- Môi trường đông người: Trẻ đi nhà trẻ, mẫu giáo hoặc tiếp xúc với nhiều trẻ em khác dễ bị lây nhiễm virus, vi khuẩn hơn.
- Khói thuốc lá: Khói thuốc làm tổn thương niêm mạc mũi họng và ảnh hưởng đến hệ miễn dịch, làm tăng nguy cơ viêm tai.
- Không bú mẹ: Trẻ không được bú mẹ thường thiếu các kháng thể tự nhiên, khiến sức đề kháng yếu hơn và dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, trong đó có viêm tai giữa.
- Dị tật bẩm sinh: Những trẻ bị sứt môi, hở hàm ếch hoặc có dị tật vùng tai – mũi – họng dễ bị viêm tai hơn do cấu trúc bất thường.
- Sức đề kháng kém: Trẻ bị suy dinh dưỡng hoặc mắc các bệnh lý khiến hệ miễn dịch yếu đi cũng dễ mắc viêm tai giữa.

Cách xử trí viêm tai giữa ở trẻ em

- Chăm sóc tại nhà (áp dụng với trường hợp nhẹ, có chỉ định của bác sĩ):
+ Giảm đau và hạ sốt: Có thể sử dụng thuốc Acetaminophen hoặc Ibuprofen theo đúng liều lượng và hướng dẫn từ bác sĩ.
+ Chườm ấm nhẹ quanh tai: Giúp làm dịu cơn đau, giảm cảm giác khó chịu cho trẻ.
+ Cho trẻ nghỉ ngơi đầy đủ: Giấc ngủ và nghỉ ngơi hỗ trợ quá trình phục hồi nhanh chóng.
+ Bổ sung đủ nước: Giữ cho cơ thể trẻ đủ nước để hỗ trợ hệ miễn dịch.
+ Vệ sinh tai ngoài sạch sẽ: Tuyệt đối không đưa vật cứng vào tai; chỉ lau nhẹ vùng tai ngoài bằng khăn mềm và nước ấm.

- Điều trị y tế (bắt buộc theo chỉ định của bác sĩ)
+ Sử dụng kháng sinh: Trong trường hợp nhiễm khuẩn rõ ràng, bác sĩ có thể kê đơn Amoxicillin hoặc loại kháng sinh phù hợp. Việc tuân thủ đúng liều lượng và thời gian điều trị là rất quan trọng để tránh kháng thuốc và tái phát.
+ Thuốc nhỏ tai: Có thể được sử dụng trong một số trường hợp để giảm đau hoặc điều trị tại chỗ. Lưu ý: không dùng thuốc nhỏ tai nếu nghi ngờ có thủng màng nhĩ.
+ Rạch màng nhĩ dẫn lưu mủ: Áp dụng trong các ca viêm nặng, có tích tụ nhiều mủ gây áp lực cao, giúp giảm đau và ngăn ngừa biến chứng.
+ Phẫu thuật nạo VA hoặc cắt amidan: Được cân nhắc nếu nguyên nhân viêm tai giữa tái phát nhiều lần xuất phát từ VA hoặc amidan phì đại.
- Những lưu ý quan trọng khi điều trị
+ Không tự ý dùng thuốc: Chỉ sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
+ Không tự ý dừng thuốc kháng sinh: Ngay cả khi trẻ đã hết sốt và có dấu hiệu đỡ, việc ngưng thuốc sớm có thể khiến vi khuẩn chưa bị tiêu diệt hoàn toàn, dễ tái phát.
+ Tái khám đúng lịch hẹn: Giúp bác sĩ kiểm tra tiến triển và phát hiện sớm nếu có biến chứng hoặc tái phát.
Khi trẻ có dấu hiệu đau tai, sốt, quấy khóc, chán ăn, hãy đưa trẻ đi khám tai mũi họng càng sớm càng tốt. Việc phát hiện và xử trí kịp thời sẽ giúp bảo vệ sức khỏe và khả năng nghe của trẻ một cách tối ưu.

Địa chỉ mua thuốc, thực phẩm chức năng uy tín, chất lượng, cam kết chính hãng tại:

• Đặt mua hàng trực tiếp từ website của công ty http://vihapha.com.
• Đặt hàng Online tại Zalo 0919 654 189 - 1800 585 865
• Văn phòng công ty: Số 90- Lô C2 Khu Đô Thị Mới Đại Kim, Quận Hoàng Mai- Hà Nội. SĐT 0243 558 5014
• Giờ mở cửa: 08:00 - 17:00 từ Thứ 2 đến sáng Thứ 7 hàng tuần