Tăng huyết áp thứ phát là gì? Nguyên nhân và dấu hiệu

Tăng huyết áp là một bệnh lý tim mạch phổ biến, ảnh hưởng đến rất nhiều người trên toàn thế giới. Bệnh được chia thành hai loại chính là tăng huyết áp nguyên phát và tăng huyết áp thứ phát. Nếu như tăng huyết áp nguyên phát thường không rõ nguyên nhân, thì tăng huyết áp thứ phát lại xuất phát từ một bệnh lý nền tiềm ẩn, nguy hiểm hơn và cần được phát hiện sớm. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ tăng huyết áp thứ phát là gì, nguyên nhân gây ra và dấu hiệu nhận biết để có hướng điều trị phù hợp.

Tăng huyết áp thứ phát là gì?

- Định nghĩa
Tăng huyết áp thứ phát là tình trạng huyết áp tăng cao do một nguyên nhân cụ thể có thể xác định được, thường là hậu quả của các bệnh lý tiềm ẩn như bệnh thận, rối loạn nội tiết, hẹp động mạch thận hoặc sử dụng một số loại thuốc. Khác với tăng huyết áp nguyên phát, dạng này có thể điều trị được nếu phát hiện và xử lý đúng nguyên nhân gốc.
- Sự khác biệt so với tăng huyết áp nguyên phát
Tăng huyết áp nguyên phát (vô căn) chiếm khoảng 90–95% các trường hợp, tiến triển âm thầm và liên quan đến yếu tố di truyền, tuổi tác, lối sống. Trong khi đó, tăng huyết áp thứ phát chỉ chiếm 5–10%, thường xuất hiện đột ngột, đặc biệt ở người dưới 30 tuổi hoặc cao tuổi, và huyết áp thường cao hơn, khó kiểm soát hơn.

Nguyên nhân chính gây tăng huyết áp thứ phát

Tăng huyết áp thứ phát là hậu quả của một bệnh lý nền hoặc yếu tố cụ thể làm rối loạn cơ chế điều hòa huyết áp tự nhiên của cơ thể. Việc xác định đúng nguyên nhân có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, bởi nếu điều trị được nguyên nhân gốc, huyết áp có thể trở về mức bình thường mà không cần dùng thuốc lâu dài. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất, được phân loại theo hệ cơ quan để giúp bạn hiểu rõ hơn.
- Bệnh lý thận
Thận đóng vai trò trung tâm trong việc kiểm soát huyết áp. Khi thận bị tổn thương, khả năng lọc máu và điều hòa điện giải suy giảm, gây giữ muối và tăng áp lực máu. Hẹp động mạch thận là nguyên nhân thường gặp: lưu lượng máu đến thận giảm làm kích hoạt hệ Renin - Angiotensin - Aldosterone, khiến mạch máu co lại và huyết áp tăng cao. Ngoài ra, viêm cầu thận mạn, bệnh thận đa nang hay suy thận mạn cũng làm giảm chức năng lọc của thận, dẫn đến tăng huyết áp kéo dài. Điều trị sớm bệnh thận giúp kiểm soát huyết áp hiệu quả hơn. 
-  Rối loạn nội tiết
Các tuyến nội tiết kiểm soát nhiều hormone ảnh hưởng trực tiếp đến huyết áp. Hội chứng Cushing làm tăng cortisol, gây giữ muối, nước và phân bố mỡ bất thường (mặt tròn như mặt trăng, béo phì trung tâm). Cường aldosterone nguyên phát (hội chứng Conn) khiến cơ thể giữ natri, thải kali quá mức, dẫn đến tăng huyết áp dai dẳng. U tủy thượng thận (pheochromocytoma) làm tăng tiết adrenaline và noradrenaline, gây cơn tăng huyết áp kịch phát, tim đập nhanh, đau đầu, vã mồ hôi. Ngoài ra, bệnh tuyến giáp (cả cường giáp và suy giáp) đều có thể gây rối loạn nhịp tim và tăng sức cản mạch, làm huyết áp tăng cao.
- Bệnh lý tim mạch
Một nguyên nhân tim mạch điển hình là hẹp eo động mạch chủ dị tật bẩm sinh khiến đoạn eo của động mạch chủ bị thu hẹp. Khi đó, máu khó lưu thông từ tim xuống phần dưới cơ thể, làm huyết áp ở tay cao hơn nhiều so với chân, mạch đùi yếu hoặc khó bắt. Tình trạng này buộc tim phải làm việc quá mức, dễ dẫn đến suy tim sớm. Phẫu thuật hoặc can thiệp mạch giúp khắc phục nguyên nhân và đưa huyết áp về mức ổn định.
- Hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn
OSA xảy ra khi đường thở bị tắc lặp đi lặp lại trong lúc ngủ, gây thiếu oxy từng cơn. Cơ thể phản ứng bằng cách tăng hoạt động thần kinh giao cảm, làm co mạch và tăng huyết áp, đặc biệt vào buổi sáng. Người mắc OSA thường ngủ ngáy to, mệt mỏi ban ngày, thừa cân hoặc béo phì. Điều trị bằng máy hỗ trợ thở (CPAP), giảm cân và cải thiện lối sống có thể giúp hạ huyết áp rõ rệt.
- Thuốc và chất kích thích
Một số thuốc và chất kích thích có thể trực tiếp hoặc gián tiếp làm tăng huyết áp. Bao gồm thuốc tránh thai nội tiết, thuốc chống viêm không steroid, corticosteroid, thuốc giảm cân hoặc thuốc cảm có chứa chất co mạch. Ngoài ra, việc sử dụng rượu, thuốc lá, caffeine, cocaine, amphetamine quá mức cũng khiến huyết áp tăng đột ngột hoặc kéo dài. Việc rà soát lại thuốc đang dùng và hạn chế các chất kích thích là bước cần thiết trong điều trị tăng huyết áp thứ phát.

Dấu hiệu và triệu chứng cần nghi ngờ tăng huyết áp thứ phát

Việc nhận biết sớm những dấu hiệu bất thường giúp phát hiện tăng huyết áp thứ phát kịp thời, từ đó điều trị đúng nguyên nhân gốc và tránh biến chứng nguy hiểm.
- Dấu hiệu "bất thường" của tăng huyết áp
Một số biểu hiện của tăng huyết áp thứ phát thường khác với tăng huyết áp thông thường. Người bệnh có thể khởi phát tăng huyết áp rất sớm (trước 30 tuổi) hoặc rất muộn (sau 50 tuổi) mà không có tiền sử gia đình. Ngoài ra, nếu huyết áp đột ngột tăng cao hoặc trở nên khó kiểm soát ở người vốn đã điều trị ổn định, đây cũng là dấu hiệu đáng nghi ngờ. Trường hợp tăng huyết áp kháng trị phải dùng từ ba loại thuốc trở lên mà huyết áp vẫn cao cũng nên được kiểm tra nguyên nhân thứ phát tiềm ẩn.
- Các triệu chứng gợi ý nguyên nhân
Một số biểu hiện lâm sàng có thể giúp định hướng nguyên nhân gây tăng huyết áp thứ phát. Bệnh lý thận thường đi kèm với tiểu đêm, tiểu máu, phù chân. Cường giáp gây hồi hộp, sụt cân, run tay, sợ nóng. U tủy thượng thận biểu hiện bằng cơn tăng huyết áp kịch phát, kèm đau đầu dữ dội, vã mồ hôi, tim đập nhanh. Trong khi đó, hội chứng ngưng thở khi ngủ thường được nhận biết qua ngáy to, giấc ngủ không sâu, buồn ngủ ban ngày. Khi gặp những dấu hiệu này, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Chẩn đoán và điều trị tăng huyết áp thứ phát

Việc chẩn đoán đúng nguyên nhân đóng vai trò quyết định trong điều trị tăng huyết áp thứ phát, giúp người bệnh thoát khỏi tình trạng phụ thuộc thuốc lâu dài và ngăn ngừa biến chứng tim mạch nguy hiểm.
- Chẩn đoán (Xét nghiệm tìm nguyên nhân)
Bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm máu để đánh giá nồng độ creatinine, kali, hormone tuyến giáp và aldosterone nhằm phát hiện rối loạn nội tiết hoặc tổn thương thận. Xét nghiệm nước tiểu giúp phát hiện protein niệu, dấu hiệu cảnh báo bệnh thận. Ngoài ra, các kỹ thuật hình ảnh như siêu âm, CT scan hoặc MRI vùng bụng được sử dụng để kiểm tra cấu trúc thận và tuyến thượng thận, xác định nguyên nhân cụ thể gây tăng huyết áp.
- Nguyên tắc điều trị quan trọng nhất
Nguyên tắc cốt lõi trong điều trị tăng huyết áp thứ phát là xử lý triệt để bệnh lý nền. Tùy nguyên nhân, bác sĩ có thể phẫu thuật cắt bỏ khối u, đặt stent động mạch thận hoặc ngưng thuốc gây tăng huyết áp. Thuốc hạ áp chỉ được dùng tạm thời để kiểm soát huyết áp, trong khi chờ điều trị nguyên nhân gốc nhằm đạt hiệu quả lâu dài.

Lời khuyên và khi nào cần gặp bác sĩ

Dù tăng huyết áp thứ phát có nguyên nhân rõ ràng, người bệnh vẫn cần duy trì lối sống lành mạnh: giảm muối, tập thể dục đều đặn, kiểm soát cân nặng và hạn chế rượu bia, thuốc lá. Nếu bạn khởi phát tăng huyết áp sớm, khó kiểm soát dù dùng nhiều thuốc, hoặc có triệu chứng gợi ý bệnh lý nền (như tiểu máu, đau đầu, hồi hộp, ngáy to), hãy chủ động gặp bác sĩ chuyên khoa để được xét nghiệm tìm nguyên nhân và điều trị kịp thời.

Tìm hiểu thêm: Mildocap thuốc điều trị tăng huyết áp, suy tim

Địa chỉ mua thuốc, thực phẩm chức năng uy tín, chất lượng, cam kết chính hãng tại:

• Đặt mua hàng trực tiếp từ website của công ty http://vihapha.com.
• Đặt hàng Online tại Zalo 0919 654 189 - 1800 585 865
• Văn phòng công ty: Số 90- Lô C2 Khu Đô Thị Mới Đại Kim, Phường Định Công - Hà Nội. SĐT 0243 558 5014
• Giờ mở cửa: 08:00 - 17:00 từ Thứ 2 đến sáng Thứ 7 hàng tuần